BỆNH CHAGAS

1. Tác nhân gây bệnh

Bệnh Chagas (American trypanosomiasis) là bệnh do nhiễm ký sinh trùng thuộc lớp đơn bào – Trypanosoma cruzi. Ban đầu bệnh được phát hiện ở vùng nông thôn của châu Mỹ, hầu hết ở thế kỷ XX, mô hình dịch tễ học của nó đã thay đổi với tỷ lệ hiện mắc tăng, đô thị hóa và lan rộng đến các châu lục khác. 

Sự lây truyền ở người thường xảy ra qua phân/nước tiểu của những con bọ bị nhiễm (Haematophagous triatomines).Chúng thường hoạt động vào ban đêm, hút máu động vật có vú, bao gồm cả con người, đốt phần da không được che đậy như mặt và bài tiết phân/nước tiểu gần nơi vết cắn. Ký sinh trùng có trong phân/nước tiểu của chúng sẽ xâm nhập vào cơ thể người qua vết đốt hoặc bất kỳ vết rạn nào khác trên bề mặt da, chúng cũng có thể xâm nhập vào mắt hoặc niêm mạc miệng. Việc ăn thức ăn bị ô nhiễm bởi phân/nước tiểu của côn trùng bị nhiễm bệnh cũng là một đường lây truyền quan trọng khác, đặc biệt là ở vùng khí hậu nóng và ẩm.

Lây truyền cũng có thể xảy ra thông qua truyền máu nhiễm bệnh, lây truyền bẩm sinh và ít gặp hơn ở trường hợp ghép tạng hoặc tai nạn phòng thí nghiệm. Ở những khu vực có véc tơ lây truyền tại chỗ, trẻ em dưới 5 tuổi thường bị nhiễm; ở những khu vực không có lây truyền tại chỗ, bệnh được phát hiện ở trẻ lớn hơn và có liên quan đến các hoạt động phơi nhiễm với véc tơ lây truyền bệnh từ động vật sống gần người và động vật hoang dại sang người.

Hình ảnh loài bọ xít hay rận Triatomina

2. Triệu chứng

Thời gian ủ bệnh của bệnh Chagas: từ khi côn trùng đốt là 1 đến 2 tuần. Đối với trường hợp truyền máu và ghép tạng, thời gian ủ bệnh có thể kéo dài đến 4 tháng.

Bệnh Chagas diễn biến qua hai giai đoạn: cấp tính và mạn tính

– Giai đoạn cấp tính: kéo dài từ 8 đến 12 tuần, được đặc trưng bởi sự lưu hành các trypomastigote trong máu.

Biểu hiện toàn thân: hầu như không có triệu chứng hoặc có biểu hiện không đặc hiệu như mệt mỏi, sốt, nổi hạch.

Biểu hiện tại vị trí vết cắn: gây tình trạng viêm nhiễm trùng do ký sinh trùng xâm nhập qua da.

 – Giai đoạn mãn tính: Khởi phát sau 8 đến 12 tuần kể từ lúc mắc bệnh và có thể kéo dài đến suốt đời. Những biểu hiện của giai đoạn này thể hiện ở nhiều cơ quan, thường gặp nhất là bệnh tim gây suy tim, huyết khối, tổn thương hệ tiêu hoá.

3. Chẩn đoán

-Chẩn đoán trong giai đoạn cấp tính sớm hoặc giai đoạn mãn tính sớm sẽ có cơ hội phát hiện và thành công trong việc điều trị bằng thuốc diệt ký sinh trùng. Chẩn đoán sớm có thể ngăn ngừa khả năng tổn hao kinh phí nặng nề liên quan đến việc không chẩn đoán hoặc chẩn đoán sai dẫn đến gánh nặng bệnh tật cao, hậu quả tử vong và có thể đồng nhiễm và đồng bệnh trong giai đoạn mãn tính. 

– Giai đoạn cấp tính của nhiễm T.cruzi kéo dài từ 8 đến 12 tuần với mức độ ký sinh trùng cao, có thể phát hiện các trypomastigote lưu hành trong máu. PCR là xét nghiệm có độ nhạy cao giúp phát hiện bệnh Chagas giai đoạn cấp tính và bệnh Chagas sơ sinh. Giai đoạn mạn tính được chẩn đoán dựa vào phát hiện kháng thể IgG với T.cruzi, thường sử dụng phương pháp ELISA và IFA. Xét nghiệm PCR không dùng để chẩn đoán nhiễm bệnh Chagas mạn tính.

BSCKI. Trần Văn Ngải

Tài liệu tham khảo

1. https://www.impehcm.org.vn/noi-dung/ky-sinh-trung/benh-chagas-17-07-2017-585587051.html
2. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chagas-disease-%28american-trypanosomiasis%29
3. https://sercoevbd-flgateway.org/chagas-disease/
4. https://dndi.org/diseases/chagas/facts/?gad_source=1&gclid=EAIaIQobChMIq9W3lpOFiAMVoWwPAh0iBhjaEAAYASAAEgJqRvD_BwE
5. https://medlatec.vn/tu-dien-benh-ly/benh-chagas-sjsvu